algiz rune bumpersticker

Algiz (ook Elhaz) is de naam die traditioneel wordt gegeven aan de "z-rune" van het runisch alfabet van de Oudere Futhark. Zijn transliteratie is z, dat wordt gezien als een foneme van de Proto-Germaanse taal, de terminal *z die de Proto-Indo-Europese terminal *s voortzet. Het is één van twee runes die een foneme uitdrukken die niet woord-aanvankelijk voorkomt, en daarom niet acrophonisch kon worden genoemd, de andere is ŋ-rune Ingwaz. Aangezien de terminale *-z-foneme de nominatieve singulaire ontkenning van masculinaire nouns markeert, komt de rune relatief vaak voor in het begin van de epigrafie. Omdat deze specifieke phoneme vroeg verloren ging, onderging de Oudere Futhark rune veranderingen in de middeleeuwse runische alfabetten. In de Anglo-Saxon-doorn bleef het zijn vorm behouden, maar kreeg het de geluidswaarde van Latijn x. Dit is een secundaire ontwikkeling, mogelijk als gevolg van de runic manuscript traditie, en er is geen bekend geval van de rune die gebruikt wordt in een oude Engelse inscriptie. In Proto-Norse en Oude Norse, ontwikkelde de Germanische *z-foneme zich tot een R-geluid, misschien gerealiseerd als een retroflex benaderende [ɻ], die gewoonlijk wordt getranscribeerd als ʀ. Dit geluid werd in de Younger Futhark geschreven met behulp van de Yr-rune, de Algiz-rune die vanaf ongeveer de zevende eeuw op zijn kop stond. Dit foneme werd uiteindelijk onlosmakelijk verbonden met het reguliere R-geluid in de latere stadia van de Oude Norse, rond de 11e of 12e eeuw. De vorm van de rune kan worden afgeleid uit die letter waarin /x/ in bepaalde oude Italiaanse alfabetten wordt uitgedrukt, die op haar beurt werd afgeleid van de Griekse letter Ψ die de waarde van /kʰ/ (in plaats van /ps/) in het Westerne Griekse alfabet had.